طب سوزنی در دامپزشکی

تاریخچه طب سوزنی دامپزشکی

قدمت آن همپایه طب سوزنی انسانی است. در نوشته های قدیمی (3000 سال پیش) که به تازگی در سریلانکا کشف شده است در مورد درمان فیل ها توسط این طب اشاره شده است و نیز تصاویر کنده کاری شده بر روی سنگ که نشان دهنده سربازانی است که اسب های خود را به وسیله تیرهایشان پیش از نبرد سوزن کاری می نمودند.

مدارکی وجود دارد که دامپزشکان در چین (256-770 ق.م) گاو، اسب، خوک، سگ و طیور را درمان می کردند.

دامپزشکان اروپایی بالغ بر دو قرن است که با طب سوزنی آشنا شده اند. این روش نخست توسط مسیونرهای مذهبی در مدرسه دامپزشکی الفورت لیون که از قدیمی ترین مدارس اروپایی است معرفی شد.

محققی به نام دکتر روژه نواحی انعکاسی اعضای گوارشی اسب را توسط این طب مشخص کرد.
در سال 1943 لاورنی در کتاب خود مواردی از درمان لنگش با طب سوزنی را ذکر کرده است.

محقق دیگری به نام دکتر ملاپر، اورام تاندون و زخم های حاصل از بستن اسب ها را که با درمان های متعارف بهبودی نمی یافت با سوزن درمان نمود و نیز نتایج درخشانی از درمان سگ های مبتلا به ورم مفاصل، فلج های بدون ضایعه غیر قابل برگشت و کمردرد به دست آورد.

دکتر میلین در درمان سگ های مبتلا به اختلالات مختلف از جمله استوماتیت، آلبومینوری، اگزما، استفراغ و بی اشتهایی نتایج قابل توجهی کسب کرد.

دامپزشکانی چون لایورت و منه نتایج درمان خود را در درمان تب برفکی نشخوارکنندگان و نازایی گاو منتشر نمودند.


امروزه گزارشات و مقالات متعددی در زمینه طب سوزنی دامپزشکی در سراسر دنیا به چاپ می رسد. از مهمترین کشور هایی که در این زمینه فعالیت دارند می توان به فرانسه، بلژیک، تایوان، اتریش، چین و امریکا اشاره کرد.

به منظور درمان باید به نکاتی مانند نوع حیوان، سن حیوان، نوع سوزن، جنس سوزن، ناحیه بدن، تعداد جلسات سوزن درمانی، زاویه فروکردن سوزن، مدت زمان ماندن سوزن، میزان فروکردن سوزن و نحوه بیرون کشیدن سوزن ها توجه نمود.


علایم موفقیت درمان 

وقتی سوزن در عمق صحیح قرار داده می شود در نقطه درد، تورم، قرمزی، گرمی، بی حسی، کرختی، سنگینی و انتقال حس خاص به بالا و پایین کانال مربوطه احساس می شود. اگر این حالات ایجاد نشوند طب سوزنی اثری نخواهد داشت.
در اسب واکنش هایی مثل به داخل کشیده شدن تهیگاه، بلند کردن دم، شل شدن عضله و ادرار کردن نشانه مطلوب برای یک نتیجه موفق می باشد.


عوارض

در کل عوارض نادری دارد. از جمله عوارض گزارش شده :

1- گیر کردن سوزن به علت اسپاسم موضعی
2- خم شدن یا شکستن سوزن
3- صدمه به اعضای داخلی به خصوص ریه
4- درد، در مواقعی که سوزن کند شده باشد یا تکنیک استفاده صحیح نباشد و یا بیمار در حین فروکردن سوزن ها حرکت کند، ایجاد می شود.


موارد عدم استفاده از طب سوزنی در حیوانات

1- بلافاصله پس از خوردن غذا و نیز گرسنگی
2- اگر دام کار سنکین انجام داده باشد
3- پس از جفت گیری
4- در زمان آبستنی به ویژه نقاطی که در زیر ناحیه نافی قرار دارند
5- روی خط درزی سر هر نوزاد (به خصوص توله سگ شی هوا هوا)
6- به دنبال مصرف داروهایی چون آتروپین، مخدرها و کورتیکو استروئیدها
7- تب
8- کاشکسی
9- آنمی شدید
10-آریتمی حاد قلبی و طبیعی نبودن ریتم تنفس
11-وحشت و خشم
12-پس از شنا و حمام
13-در توله سگ، گوساله و کره اسب زیرا در آن ها هیپوفیز به قدر کافی رشد نکرده است.

 

 

Ching Ming

 موقعیت: در زوائد داخلی پلک

نحوه سوزن زنی: مستقیم، 0.5 تا 0.2 سانتی متر عمق

کاربرد: ورم ملتهمه چشم، التهاب قرنیه و توسعه غشاء پلک سوم

  

Ta Chui

 موقعیت: بین زوائد شوکی T1-C7

نحوه سوزن زنی: مستقیم، 1-0.5 سانتی متر عمق

کاربرد: تب، نورالژیا، پیچش شانه و اندام حرکتی قدامی و صرع

 

 Ling Tai

 موقعیت: بین زوائد شوکی T6-T7

نحوه سوزن زنی: مایل، 1-1.5 سانتی متر عمق

کاربرد: هپاتیت

 

 Chung Su

 موقعیت: بین زوائد شوکی T10-T11

نحوه سوزن زنی: مستقیم، 1-0.5 سانتی متر عمق

کاربرد: گاستریت و عدم اشتها

 

 Yang Kuan

 موقعیت: بین زوائد شوکی L4-L5

نحوه سوزن زنی: مستقیم، 1-0.5 سانتی متر عمق

کاربرد: آندومتریت، متریت، التهاب تخمدان، کیست های تخمدانی، آتروفی تخمدان، افزایش طول چرخه استروس، رماتیسم و پیچش مفاصل کمر

 

منبع:

خیری خامنه، مهرداد(1380)، طب سوزنی در دامپزشکی، انتشارات نوربخش

 به نقل از:

ماهنامه نسخه حیوانات، سال سوم، شماره 11

فریدون؛ نخستین پزشک و دامپزشک

 

نام فریدون به صورت تریته در اوستا دیده می شود. خاندان فریدون (اثویه) همه رمه های گاو داشتند و به شغل گاوداری مشغول بودند. 

بنابر مندرجات اوستا؛ فریدون که با عنوان <تریته> از او یاد شده اولین طبیب به حساب می آید. در ایران قدیم پزشک و دامپزشک یکی بوده اند. پسر او هم اولین پزشک و دامپزشک است. 

شاید کلمه درمان انگلیسی از نام تریته (فریدون) منشا گرفته باشد، فریدون نماینده تمام عیار پزشکی و دامپزشکی است و هم اوست که کشنده روح خبیث است. 

حمزه اصفهانی در سنی الملوک الا رض می گوید فریدون از گیاهان داروهایی برای معالجه بیماری های جانوران ساخت و همچنین ذکر شده که او اولین کسی است که خر را با اسب جفت کرد و استر به وجود آورد که نیروی خر و تندری اسب را دارد. 

در اوستا به دفعات فریدون اهل ورنه ذکر شده است. پورداود با تبعیت از بیشتر متشرقین ورنه را در گیلا ن می داند. در تفسیر پهلوی اوستا، ورنه را پدشخوارگر محسوب کرده اند که در ناحیه جنوب غربی دریای خزر واقع شده است. 

دکتر حسن تاج بخش
چهره ماندگار و مولف کتاب تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران 
روزنامه اعتماد ملی
به نقل از سایت تخصصی علوم دامی

دامپزشکی پیش از تاریخ

 

انسان دوره غار نشینی نیز به نوعی دامپزشکی انجام می داده است . از تصاویر کنده کاری شده بر روی دیوارهای برخی از غارها چنین بر می آید که در مهمانی های اسرار  آمیز غارها ، موبدان و جادوگران به سلامت حیوانات  توجه کرده و اعمالی انجام می دادند . اینان نخستین پزشکان و دامپزشکان بودند . بدین ترتیب نوعی طب و دامپزشکی  مذهبی ابداع شد که طی قرون و اعصار ادامه یافت . چراغ علم نخستین بار در عصر نو سنگی ، حدود 10000 سال پیش در خاورمیانه افروخته شد ، جانوران را اهلی کرده و در  مورد فیزیولوژی و زندگی آنان تجربیاتی کسب کردند .

چوپانان بیابان گرد نیز باید اولین دامپزشکان و شاید پزشکان باشند . الزاماً از شکسته بندی و جا انداختن استخوان ها که برای گوسفندان و گاوان پیش می آمد اطلاع حاصل کردند و با داروهای گیاهی نیز آشنا شدند . اینان علاوه به درمان جراحت ها و شکسته بندی و جا انداختن و دررفتگی مچ پا از برخی بیماری های دیگر نیز بالاجبار اطلاع کسب کردند .

 اولین دخالت های بهداشتی بشر باید برای کمک گاو در موقع زایمان باشد . بشر اولیه در ایران همانند سایر نقاط جهان وقتی به دامداری و کشاورزی پرداخت ، چون اعتقاد داشت علت بیماری ها نوعی جنون و اختلالات مغزی ناشی از رسوخ دیو در مغز بیماران است و بیماری ها ناشی از ارواح خبیثه هستند . برای دور کردن ارواح خبیثه به مُثُل اعلای حیوانی توسل می جست که بیماری را از حیوانات دفع نماید .

 از بررسی تاریخی علم پزشکی و دامپزشکی پیش از تاریخ چنین بر می آید که پزشکی و دامپزشکی پیش از تاریخ عمدتاً با هم نشأت گرفته و با هم به پیش می رفت و چنانکه در بحث های مربوط به ایرانیان توسط یک فرد انجام می گرفت .

دامپزشکی و بهداشت عمومی جامعه

 

شایان توجه است که اهمیت بهداشت فرآورده های خام دامی و نقش آن در اشاعه بیماری های مشترک بین انسان و دام به اندازه ای مهم است که قانون گذار در موارد متعدد بدان توجه و عنایت ویژه داشته که به موارد مختصری از آن اشاره می شود:

ماده 4 قانون سازمان دامپزشکی کشور: کلیه صاحبان و مسئولان نگهداری دام و کارگاه ها و کارخانه ها و مراکز تهیه و آماده کردن فرآورده های خام دامی اعم از اشخاص و مؤسسات و شرکت های خصوصی و یا دولتی یا وابسته به دولت و یا هرنوع شرکت و سازمانی که به نحوی از انحاء به پرورش یا نگهداری دام و تهیه و آماده کردن فرآورده های خام دامی اشتغال دارند، مؤظف به اجرای دستورهای بهداشتی و قرنطینه ای سازمان دامپزشکی کشور می باشد.

علاوه بر آن در قوانین دیگری از جمله ماده 688 قانون مجازات اسلامی هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود را ممنوع کرده و برای مرتکبین آن مجازات درنظر گرفته است.

نقش فراموش شده دامپزشکان در سلامت شهری

 

در ابتدا لازم است بدانیم رشته دامپزشکی در کشورمان سه مقطع اصلی دانشگاهی دارد. عده‌ای از دانشجویان با طی دوره دو ساله در مقطع کاردانی دامپزشکی ، برخی با گذراندن دوره چهار ساله در مقطع کارشناسی علوم آزمایشگاهی دانش‌‎آموخته می‌شوند و بعضی هم پس از شش سال تحصیل به درجه دکتری دامپزشکی نائل می‌آیند. بدیهی است دکتر دامپزشک مسئولیت اصلی تیم پیشگیری ، درمان و نظارت بهداشتی را به عهده دارد و بقیه با عنوان (سایر رده‌های دامپزشکی) اعم از کاردان و تکنسین و غیره زیر نظر وی به فعالیت می‌پردازند. هرگونه فعالیت درمانی و واکسیناسیون هم مستلزم اخذ پروانه از سازمان دامپزشکی کشور بعنوان ناظر عالی و حاکمیتی است و البته روند اجرایی صدور پروانه نیز اخیراً به سازمان نظام دامپزشکی بعنوان ناظر صنفی این حرفه سپرده شده است.
آنچه معمولاً پس از شنیدن عبارت دامپزشک به ذهن متبادر می‌شود وظیفه درمان بیماریهای حیوانات است که گرچه وظیفه‌ای بسیار ارزشمند ، اخلاقی و مهم است اما وظایف بسیار مهم دیگری هم به عهده دامپزشک گذاشته شده که آشنایی با این وظایف نقش دامپزشکان در تأمین سلامت شهرنشینان را بیشتر نمایان می‌سازد.

مروری بر تاریخ دامپزشکی کهن ایران

 

در مصر که زمانی ساتراپ ایران بوده است و به طور کلی، کمابیش، وضعیت دانش در آن هم پایه لااقل قسمتی از ایران بوده، حیوان قربانی را ابتدا معاینه کرده و بعداً بازرسی روی لاشه انجام می گرفته تا از سلامت آن اطمینان حاصل کنند.

در فرهنگ اوستایی و اصولاً در ایران باستان حتی در دوره ساسانیان که وندیداد بازنویسی شده است، بین پزشک و دامپزشک وحدت وجود داشته، این دو یکی بوده اند و همان فردی که انسان را معالجه می کرده، دام را نیزدرمان می نموده است. همه دامان آفریدگان ایزد بخشنده اند، آن که انسان را درمان کند، ارجمند است و آن که دام را درمان کند همان ارج را دارد، اصول کار یکی است و طبیب هردو نیز یکی می باشد.

تفکیک وظایف پزشک و دامپزشک از اواخر دوره ساسانیان آغاز می شود و در همین زمان ها است که دامپزشک را ایرانیان «بچشک ستور» (پزشک ستور) می نامیدند.

در ایران قدیم از مدارک متفرق چنین بر می آید که طاعون گاوی، سیاه زخم، مننگوآنسفالیت، کرم های روده ای و بسیاری از بیماری های دیگر حیوانی را می شناختند و جراحی پیشرفت خاصی داشته و از گیاهان متنوع دارویی، املاح معدنی و داروهای متنوع با منشأ حیوانی استفاده می کرده اند.

« بر گرفته از نوشته های دکتر حسن تاج بخش »

دامپزشکی، حرفه‎ای است که به آن افتخار می‎کنیم

 

رئیس انجمن جهانی دامپزشکی گفت: اولین انجمن دامپزشکی در دانمارک به سال 1807 و توسط رئیس دانشکده دامپزشکی کپنهاگ "اریک ویبورگ" تشکیل شد.

 وی همچنین به نقش "کلود بورگلات" در تأسیس دانشکده دامپزشکی لیون فرانسه به سال 1761 و دانشکده دامپزشکی آلفورت به سال 1764 اشاره کرد و گفت: کلود بورگلات علاوه بر این نقش ، تأثیر زیادی در پیوند دامپزشکان و پزشکان هم داشت و او به معنای واقعی در تحقق مفهوم "سلامت واحد" پیشتاز بود.

 دکتر جورنا افزود: این پیوند و تعامل سبب شد تا وی یکی از اولین محققانی باشد که بیولوژی و پاتولوژی حیوان را به انسان ربط دهد و پاتوبیولوژی مقایسه‎ای را در کتاب 1777 صفحه‎ای خود شرح دهد تا هنوز هم یک عنصر کلیدی در آموزش دامپزشکی باشد.

 رئیس انجمن جهانی دامپزشکی در ادامه اظهار داشت: وی به دانشجویان خود " اخلاق دامپزشکی " را هم آموزش داد و مبانی طبابت صحیح و اخلاقی در دامپزشکی را به آنان یاد داد.

  وی همچنین گفت: من قبلاً هم گفته‏ام که دنیا باید برای گرامیداشت حرفه دامپزشکی به مناسبت سال 2011 یک نهضت جهانی تشکیل دهد و باید این موضوع برای مردم شرح داده شود که دامپزشک تنها دکتر حیوانات نیست بلکه نقش مهمی هم بهداشت و سلامت عمومی جامعه، بهداشت مواد غذایی اعم از کیفیت و ایمنی، تحقیقات بیومدیکال، کاهش تعداد گرسنگان دنیا، حفاظت از محیط زیست و تنوع زیستی و کنترل بیماریهای متعاقب تغییر آب و هوا دارد.

 دکتر جورنا افزود: شعار سال 2011 موسوم به سال دامپزشکی "دامپزشکی برای بهداشت و سلامت، دامپزشکی برای غذا و دامپزشکی برای سیاره زمین" است و این شعار توسط who، fao و iucn مهم تلقی شده است.

 رئیس انجمن جهانی دامپزشکی ضمن تشکر از همکاران خود به جهت برگزاری کنفرانس دو روزه آموزش دامپزشکی در لیون در ماه می و کنگره جهانی دامپزشکی در آفریقای جنوبی در ماه اکتبر سال جاری میلادی و مهم دانستن این دو گردهمایی در کنار همه فعالیت‎های مختلف در کشورهای گوناگون، سخنرانی خود را با یک جمله به پایان برد و آن جمله این بود:

 " دامپزشکی، حرفه‎ای است که به آن افتخار می‎کنیم"

 

 منبع: روابط عمومی سازمان دامپزشکی کشور

سازمان جهانی بهداشت حیوانات (OIE) - فایل PDF

در وبسایت سازمان دامپزشکی کشور مطلب کامل و جامعی با عنوان « آشنایی با سازمان جهانی بهداشت دام » ارائه شده است که لینک دانلود کامل فایل PDF را در انتهای مطلب قرار خواهم داد.

پیش از آن باید به این نکته اشاره کنم که در این مطلب و بسیاری موارد دیگر، سازمان دامپزشکی کشور برای عبارت
 “ World Organisation for Animal Health “   عنوان « سازمان جهانی بهداشت دام » را استفاده کرده است. درحالی که در سایر منابع و وبسایت های خبری، عنوان « سازمان جهانی بهداشت حیوانات » رایج می باشد. به نظر خود من هم استفاده از لفظ دام که در زبان فارسی به معنی « حیوانات اهلی » به کار می رود ضمن اینکه صحیح نیست تا حدودی خط مشی و دیدگاه سازمان متولی امور دامپزشکی در کشور را نشان می دهد که تقریبا تمامی برنامه ها و رویکردهای آن در همین حد خلاصه می شود. در آینده با ذکر مصادیق این بحث را ادامه خواهم داد.

دکتر عبدالرحیم پاریاب - دامپزشک

 

دانلود فایل آشنایی با سازمان جهانی بهداشت دام
حجم: 569 کیلوبایت
 

 

منبع:

وبسایت سازمان دامپزشکی کشور

اهمیت دامپزشکی در دنیای ما

معلم اول ارسطو نیز به گواه تاریخ دامپزشکی هم می کرده و در زمینه دررفتگی مفاصل، هیدروپیزی گاو و صرع بز و گوسفند مطالبی آورده است.

 کزاز، مشمشه حاد، اختلالات ریوی، ذات الریه، نقرس، جذام و اسهال بیماری هایی بوده که ارسطو در مکتوبات خود آورده است. همچنین خون بندی با آتش، درمان زخم ها به وسیله داغ، فتیله گذاری، بخیه کردن، درمان فتق نافی و... از جمله مواردی است که ارسطو به آن اشاره کرده است.

 در زمان ساسانیان، پادشاهان نیز به کار دامپزشکی علاقه نشان می دادند به طوری که هرمز پسر شاپور دامپزشک بزرگی بود و در شناخت بیماری ها و درمان آن تسلط کامل داشت. بهرام، برادر هرمز نیز چهارمین پادشاه ساسانی بود که به حرفه دامپزشکی عشق می ورزید.

 اهمیت توجه به حیوانات در طول تاریخ از طرفی و لزوم آگاهی از بیماری های مشترک بین انسان و دام از طرف دیگر باعث شد تا در سال ۱۳۶۹ شمسی به دنبال پیگیری و تلاش دامپزشکان برای اختصاص روزی از روزهای سال در تقویم رسمی کشور به نام روز دامپزشکی، دکتر حسن تاج بخش استاد ممتاز دانشگاه تهران و چهره ماندگار دامپزشکی و مولف کتاب های تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران، ماه مهر را به عنوان ماهی شایسته به خاطر آغاز سال تحصیلی و روز چهاردهم را به یاد گوش روز که در ایران باستان روز مبارکی بود و در منابع اسلامی هم آمده است پیشنهاد و مطرح کرد و در نهایت ۱۴ مهر به عنوان روز دامپزشکی معین شد.

سازمان جهانی بهداشت حیوانات (OIE)

شاید این سؤال برای شما هم پیش آمده باشد که چرا نام اختصاری سازمان جهانی بهداشت حیوانات OIE  است.

 

 

OIE مخفف عبارت “Office International des Epizooties” و به معنی «اداره بین المللی بیماری های همه گیر حیوانات» است.

 

 

نیاز به مبارزه با بیماری های حیوانات در مقیاس جهانی، از طریق توافقنامه ای که در 25 ژانویه 1924 امضاء شد به تاسیس OIE منجر گردید. در ماه می 2003 این اداره به “World Organisation for Animal Health” به معنی «سازمان جهانی بهداشت حیوانات» و شاید هم بهتر باشد بگوییم «سازمان جهانی برای سلامت حیوانات» تبدیل شد ولی نام اختصاری تاریخی خود OIE را حفظ کرد.

 

 

OIE یک سازمان بین دولتی است که مسئولیت بهبود سلامت حیوانات در سراسر جهان را به عهده دارد.

 

 

جالب است بدانید که نقطه آغاز تشکیل این سازمان به سال 1920 بر می گردد که بیماری طاعون گاوی به صورت غیرمنتظره ای در بلژیک رخ داد و عامل شیوع آن گاوهای کوهان دار بارگیری شده از هند به مقصد برزیل در بندر آنتورپ بود.

 

 

 

برای آشنایی با ساختار OIE به ادامه مطلب مراجعه نمایید