آشنایی با بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان
تعداد این بیماری ها در هر کشوری متغیر و اهمیت آن نیز متفاوت است. بر اساس گزارش های سازمان بهداشت جهانی از میان یک هزار و 709 عامل بیماری زا ، 832 عامل یعنی 49 درصد آنها از طریق حیوانات به انسان منتقل می شوند.
طی سال ها و در بسیاری از کشورها این بیماری ها، با مخازن آن در حیوانات اهلی و وحشی، مشکلات بسیار زیادی را و بویژه در بین جمعیت ساکن و شاغل در نواحی روستایی موجب گردیده و هنوز هم باعث می شوند.
اهمیت بیماری های زئونوتیک و انگلی و همچنین بیماری های وابسته به مواد غذایی، به طور مداوم رو به افزایش بوده و اثرات بهداشتی و اجتماعی اقتصادی رو به رشد آنها مورد توجه بسیاری از کشورها و بویژه اکثر کشورهای در حال توسعه می باشد. صرفنظر از ناراحتی ها، ابتلا و مرگ و میر ناشی از این بیماری ها در انسان، اثرات سوء ناشی از آنها در تولیدات کشاورزی، کاهش قابلیت استفاده از مواد غذایی و ایجاد موانع در تجارت بین المللی از اهمیت ویژه ای برخوردار است .
تغییرات وسیع در دهه های گذشته، خصوصاً افزایش شهرنشینی (که در اکثر موارد با برنامه ناقص ظهور یافته)، نقل و انتقال وسیع جمعیت، گشایش نامناسب نواحی جدید مورد نیاز برای تولید مواد غذایی، افزایش تجارت گوشت، شیر و دیگر فرآورده های با منشأ حیوانی افزایش وسیع تعداد و سرعت وسائط نقلیه و حتی توریسم، مشکل زئونوزها را نه تنها در مناطق روستایی بلکه در سطح منطقه ای و در برخی موارد در سطح جهانی موجب گردیده است .
بخش بسیار وسیعی از مناطق مدیترانه و شبه جزیره عربی در شرایط همسانی برای عفونت های زئونوتیک و بیماری های منتقله به وسیله مواد غذای، به عنوان مثال بروسلوز، هاری، اکینوککوزیس، لیشمانیازیس، سالمونلوزیس و غیره قرار دارند.
فاکتورهای محیطی نقش مهمی را در اشاعه زئونوزها ایفا نموده و محیط فی نفسه از طریق تغییر شرایط بوم شناختی (اکولوژی) ناشی از این افزایش رنج می برد . اشاعه بیماری ها به آلودگی محیط نه تنها از طریق آلودگی بیولوژیک ناشی از عوامل و ناقلین خطرناک آنها بکله همچنین از طریق بسیاری از معیارهای کنترل مورد استفاده، چون استفاده وسیع از حشره کش ها با نتایج دوررس در بسیاری از چرخه های بیولوژیک و تاثیر منفی بر سلامت انسان و دیگر موجودات زنده، کمک می نماید .
تقریباً نیمی از جمعیت جهان از بیماری های مرتبط با آب و غذا رنج می برند . غالباً اهمیت این بیماریها به عنوان مشکل بهداشت عمومی نادیده گرفته شده چونکه ارزیابی میزان بروز واقعی آنها مشکل بوده و در بیشتر موارد شدت اثرات بهداشتی و اقتصادی ناشی از آنها به درستی و به طور کامل درک نمی شود. علاوه بر این، اطلاعات معتبر از اشاعه عفونت های زئونوتیک ناشی ا ز مواد غذایی در بین جوامع انسانی و منشأ آلودگی مواد غذایی در اکثر کشورهای منطقه خاورمیانه اندک است .
راههای انتقال بیماریهای مشترک انسان و دام
1- مستقیم : تماس بسیار نزدیک و مکرر انسان با حیوانات احتمال انتقال مستقیم عوامل عفونی بیماری های مشترک و ابتلا به آنها را تشدید می کند مثل تب مالت، کیست هیداتید و غیره.
2- غیر مستقیم: بطور طبیعی انسان از طریق خاک و مواد غذایی آلوده و یا بند پایان خونخوار به روش غیر مستقیم در معرض ابتلا قرار می گیرد.
افراد در معرض خطر
دامپزشکان، کارکنان کشتارگاهها ، دامداران، شیردوشان و کسانی که در کارخانه های فرآورده های حیوانی کار می کنند، کشاورزان، کارگران فاضلابها، ماهیگیران، شکارچیان و معدنچیان که در فعالیت های شغلی خود با گل و خاک آلوده با ترشحات عفونی حیوانات در تماس هستند ، نیز دیده می شود.
پیشگیری و کنترل
مبارزه با بیماریهای مشترک به دلایل مختلف از جمله وجود مخازن متعدد و لزوم همکاری سازمانها و ارگانهای متفاوت دولتی و خصوصی از پیچیدگی و مشکلات خاصی برخوردار است و به همین دلیل کوشش های بیشتری را می طلبد .با توجه به اینکه بیماری های مشترک انسان و حیوان در کشور ما نیز جزو معضلات و مشکلات بهداشتی و همچنین اقتصادی می باشد لذا بر پایه سه راهکار اساسی آموزش ـ هماهنگی بین بخشی و مراقبت بیماری جهت کنترل این بیماریها ـ که عمدتاً بیماریهای تب مالت ، سالک ، هاری، کیست هیداتید و سیاه زخم می باشد ـ برنامه ریزی شده است
بخش بسیار وسیعی از مناطق مدیترانه و شبه جزیره عربی در شرایط همسانی برای عفونت های زئونوتیک و بیماری های منتقله به وسیله مواد غذای، به عنوان مثال بروسلوز، سل ، لیستریوز ، هاری، اکینوککوزیس، لیشمانیازیس، سالمونلوزیس ، کمپیلوباکتریوز، عفونت های آنتروهموراژیک اشریشیاکلی و غیره قرار دارند.
1. تقویت و گسترش هماهنگی بین بخشی.
2. تقویت سیستم گزارش دهی و اطلاع رسانی درمورد شیوع بیماری در انسان و حیوان.
3. آموزش جامعه در مورد راهها ی انتقال و پیشگیری بیماری .
4. آموزش کادر فنی بخش بهداشت و دامپزشکی
5. تقویت کنترل کیفی واکسن های دامی مورد نیاز در بخش دامپزشکی
6. تامین وتقویت تولیدات داخلی ، واکسن های دامی در بخش دامپزشکی.
7. تامین غرامت مناسب برای دام آلوده کشتار شده ، خصوصاً در مورد تب مالت.
8. نظارت کیفی مواد لبنی در مراحل تهیه ، تولید و توزیع
9. واکسیناسیون دامهای واجد شرایط واکسن در مورد بیماری های تب مالت, شاربن و...
10. بهسازی محیط به منظور محدود کردن محلهای تجمع سگهای ولگرد برای پیشگیری از بیماریهای هاری ،کیست هیداتیدو سالک نوع شهری .
11. مبارزه با ناقلان بیماری .
12. کاهش مخزن بیماری .
13. تقویت پستهای قرنطینه بین استانها و بین مرزی .
14. سالم سازی محصولات دامی برای استفاده بهینه.
منبع:
اداره کل دامپزشکی استان خراسان شمالی
