توکسوپلاسموز چیست و چگونه منتقل میشود؟

توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) بیماری است که توسط انگل تک یاخته ای به نام توکسوپلاسما گوندیآی (Toxoplasma gondii) ایجاد میشود. این بیماری در سال 1908 شناخته شد. بسیاری از موجودات خونگرم از جمله حیوانات خانگی، دام ها، پرندگان و انسان می توانند توسط این تک یاخته آلوده شوند. تقریبا 11% افراد بین 49-6 سال در ایالات متحده آمریکا دارای آنتی بادی علیه توکسوپلاسما می باشند و این بدین معناست که یکبار به این انگل آلوده شده اند. اگرچه آلودگی به این انگل معمول میباشد ولی بروز بالینی بیماری بسیار نادر است. علائم بیماری شبیه به یک سرماخوردگی خفیف و شامل تب، درد خفیف و بزرگ شدن گره های لنفاوی برای مدت بسیار کوتاه می باشد.

توکسوپلاسموز و خانم های باردار

سال‌هاست در کنار گربه خانگی زندگی کرده‌ای. حال تصمیم گرفته‌ای بچه‌دار شوی و این خبر خوشحال‌کننده را به اطلاع فامیل و دوستان رسانده‌ای. به‌طور حتم اولین حرفی که از آنها خواهی شنید (باید گربه خانگی‌ات را بیرون بیندازی!) و وقتی از آنها سوال کنی به چه دلیل باید گربه‌ات را بیرون کنی همه شروع می‌کنند به‌عنوان یک محقق و دانشمند و دکتر، راهنمایی کردن که اگر گربه را بیرون نکنی به بیماری توکسوپلاسموز دچار خواهی شد، سقط جنین خواهی کرد، کور خواهی شد، بچه ناقص به دنیا خواهی آورد و آنقدر درگوش تو می‌خوانند تا دچار تشویش شوی که نکند گفته ‌آنها درست باشد. از طرفی گربه‌ات را دوست داری، به او انس گرفتی و نمی‌دانی چکار باید کرد؟!...

فراموش نکن با اینکه ممکن است اطرافیان نظر خیر داشته باشند ولی اطلاعات کاملا‌ نادرستی در اختیار تو گذاشته‌اند. تا چند سال پیش در این مملکت کسی اسم این بیماری را نمی‌دانست ولی با این وجود گربه را منبع آلودگی و بیماری‌های گوناگون از قبیل کیست و هاری و سرطان و حتی ایدز می‌نامیدند تا حدی که اگر احیانا پزشکی قادر به تشخیص بیماری شخص نمی‌شد، اولین سوالی که به ذهنش می‌رسید این بود که آیا حیوان خانگی نگهداری می‌کنی؟‌ و در صورت شنیدن جواب مثبت تمام تقصیر را به گردن حیوان بیگناه می‌انداخت. حال چند سالی است که توکسوپلاسموز به گوش همه رسیده و بدون کسب اطلاعات درست در مورد این بیماری همه چیز را به تقصیر گربه‌های بی‌زبان می‌اندازند و اطلاعات نادرست رد و بدل می‌کنند، تا حدی که دیگران را از دست زدن به گربه و پشم گربه می‌ترسانند درصورتی‌که توکسوپلاسموز به هیچ‌وجه ربطی به پشم گربه ندارد و تنها این انگل در مدفوع بعضی گربه‌ها برای مدت زمان معینی فعال می‌باشد.

پس نگران نباش، مجبور نیستی گربه‌ات را از خانه بیرون بیندازی و با توجه به نکات ذیل فرزند سالم و نرمال خود را به‌دنیا خواهی آورد.

پیشگیری از بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان

 

1- برای مردم عادی که تماس مستقیم با حیوانات ندارند مهمترین کار رعایت توصیه های بهداشتی در تهیه و مصرف مواد غذایی می باشد :

- میوه ها و سبزیجات باید به خوبی شستشو و ضدعفونی شوند. همچنین دستها، ظروف و سایر مواردی که با سبزیجات تماس داشتند به خوبی شسته شود. ( جهت پیشگیری از بیماری هایی مثل کیست هیداتید و ... )
- از مصرف شیر خام و فرآورده های لبنی غیر پاستوریزه جداً خودداری گردد. ( جهت پیشگیری از بیماری هایی مثل تب مالت و ... )
- گوشت قرمز را فقط از قصابی های مجاز تهیه کرده همواره به مهر بازرسی دامپزشکی توجه نمایید. همچنین پس از تماس با گوشت خام دست ها، چاقو و ... را به دقت بشویید. ( جهت پیشگیری از بیماری هایی مثل تب خونریزی دهنده کریمه-کنگو )
- گوشت مرغ را حتماً به صورت بسته بندی شده تهیه نموده پس از تماس با آن دست ها، چاقو و ... را بشویید. ( جهت پیشگیری از بیماری هایی مثل سالمونلوز و آنفلوانزای فوق حاد و ... )
- از قربانی دام در معابر عمومی اکیداً خودداری گردد. ( جهت پیشگیری از بیماری هایی مثل شاربن، تب مالت و ... )
- توصیه های بهداشتی در رابطه با جمع آوری و دفن بهداشتی زباله های شهری رعایت گردد. ( جهت پیشگیری از بیماری هایی مثل هاری و ... )

2- افرادی که در تماس مستقیم با حیوانات خانگی هستند مانند صاحبان حیوانات خانگی یا روستاییان و ... غیر از رعایت موارد فوق به نکات زیر نیز توجه نمایند :
- واکسیناسیون حیوانات خود را تحت نظر دامپزشک به صورت منظم انجام دهید.
- داروهای ضدانگل حیوانات خود را تحت نظر دامپزشک مصرف نمایید.
- در صورت مشاهده علایم غیر طبیعی در حیوانات خود با دامپزشک مشورت نمایید.
- بهداشت فردی را در برخورد با حیوانات رعایت کنید.
- دستشویی حیوانات خانگی را روزانه تمیز کنید.

- کسانی که در منزل از اگزوتیک پت ها خصوصاً خزندگان نگهداری می کنند می بایست اصول بهداشتی را دقیق تر رعایت نمایند.

3- در مورد افرادی که با حیوانات فاقد سابقه مشخص و غیر قابل پیش بینی برخورد دارند مانند دامپزشکان، کارکنان باغ وحش ها و ... رعایت نکات زیر سودمند خواهد بود :
- واکسیناسیون اشخاص در برابر برخی بیماری ها مانند هاری
- رعایت احتیاط در برخورد با حیوانات مذکور
- استفاده از وسایل حفاظتی مانند دستکش، عینک و ...
- رعایت دستورالعمل ها و استاندارد های برخورد با حیوانات بسته به گونه هر حیوان

 

دکتر عبدالرحیم پاریاب-دامپزشک

مهم ترین بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان

بر اساس تعریف سازمان جهانی بهداشت (WHO) زئونوز ها بیماری ها یا عفونت هایی هستند که به طور طبیعی بین انسان و حیوانات مهره دار پست تر قابل انتقال است.

 از مجموع 1415 گونه عوامل پاتوژن یا بیماری های انسانی، 868 عامل ( 61 درصد ) و از میان 175 عامل بیماری های نوپدید و بازپدید 132 مورد ( 75 درصد ) زئونوز هستند که با پیشرفت دانش پزشکی و دامپزشکی، همواره بر این تعداد افزوده می شود.

 ارتباط نزدیک بین جوامع انسانی و حیوانات، مصرف شیر غیرپاستوریزه و فرآورده های لبنی، افزون سازی تولیدات دامی توأم با افزایش تجارت حیوانات و فرآورده های آن ها، تعداد زیاد سگ های ولگرد، کشتار غیر قانونی و دفع نامناسب و غیر بهداشتی ضایعات حیوانی به عنوان برخی از فاکتورهای اساسی مؤثر در عفونت انسان شناخته شده اند.

 

مهمترین زئونوز ها در کشور ما هاری، کیست هیداتید، تب مالت، سیاه زخم، سالک، کالاآزار، لپتوسپیروز و بسیاری بیماری های میکروبی و انگلی دیگر است که می توان به آن ها اشاره کرد.

البته بیماری هایی همچون جنون گاوی، تب خونریزی دهنده کریمه-کنگو، تب دره ریفت و آنفلوانزای فوق حاد طیور و اخیراً آنفلوانزای خوکی را نیز نباید نادیده بگیریم چرا که خطر ورود آن ها به کشور همواره ما را تهدید می کند.

آشنایی با بیماری های قابل انتقال بین انسان و حیوان

 

 تعداد این بیماری ها در هر کشوری متغیر و اهمیت آن نیز متفاوت است. بر اساس گزارش های سازمان بهداشت جهانی از میان یک هزار و 709 عامل بیماری زا ، 832 عامل یعنی 49 درصد آنها از طریق حیوانات به انسان منتقل می شوند.

     طی سال ها و در بسیاری از کشورها این بیماری ها، با مخازن آن در حیوانات اهلی و وحشی، مشکلات بسیار زیادی را و بویژه در بین جمعیت ساکن و شاغل در نواحی روستایی موجب گردیده و هنوز هم باعث می شوند.

     اهمیت بیماری های زئونوتیک و انگلی و همچنین بیماری های وابسته به مواد غذایی، به طور مداوم رو به افزایش بوده و اثرات بهداشتی و اجتماعی اقتصادی رو به رشد آنها مورد توجه بسیاری از کشورها و بویژه اکثر کشورهای در حال توسعه می باشد. صرفنظر از ناراحتی ها، ابتلا و مرگ و میر ناشی از این بیماری ها در انسان، اثرات سوء ناشی از آنها در تولیدات کشاورزی، کاهش قابلیت استفاده از مواد غذایی و ایجاد موانع در تجارت بین المللی از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

 

    تغییرات وسیع در دهه های گذشته، خصوصاً افزایش شهرنشینی (که در اکثر موارد با برنامه ناقص ظهور یافته)، نقل و انتقال وسیع جمعیت، گشایش نامناسب نواحی جدید مورد نیاز برای تولید مواد غذایی، افزایش تجارت گوشت، شیر و دیگر فرآورده های با منشأ حیوانی افزایش وسیع تعداد و سرعت وسائط نقلیه و حتی توریسم، مشکل زئونوزها را نه تنها در مناطق روستایی بلکه در سطح منطقه ای و در برخی موارد در سطح جهانی موجب گردیده است .

     بخش بسیار وسیعی از مناطق مدیترانه و شبه جزیره عربی در شرایط همسانی برای عفونت های زئونوتیک و بیماری های منتقله به وسیله مواد غذای، به عنوان مثال بروسلوز، هاری، اکینوککوزیس، لیشمانیازیس، سالمونلوزیس و غیره قرار دارند.

طب سوزنی در دامپزشکی

تاریخچه طب سوزنی دامپزشکی

قدمت آن همپایه طب سوزنی انسانی است. در نوشته های قدیمی (3000 سال پیش) که به تازگی در سریلانکا کشف شده است در مورد درمان فیل ها توسط این طب اشاره شده است و نیز تصاویر کنده کاری شده بر روی سنگ که نشان دهنده سربازانی است که اسب های خود را به وسیله تیرهایشان پیش از نبرد سوزن کاری می نمودند.

مدارکی وجود دارد که دامپزشکان در چین (256-770 ق.م) گاو، اسب، خوک، سگ و طیور را درمان می کردند.

دامپزشکان اروپایی بالغ بر دو قرن است که با طب سوزنی آشنا شده اند. این روش نخست توسط مسیونرهای مذهبی در مدرسه دامپزشکی الفورت لیون که از قدیمی ترین مدارس اروپایی است معرفی شد.

محققی به نام دکتر روژه نواحی انعکاسی اعضای گوارشی اسب را توسط این طب مشخص کرد.
در سال 1943 لاورنی در کتاب خود مواردی از درمان لنگش با طب سوزنی را ذکر کرده است.

محقق دیگری به نام دکتر ملاپر، اورام تاندون و زخم های حاصل از بستن اسب ها را که با درمان های متعارف بهبودی نمی یافت با سوزن درمان نمود و نیز نتایج درخشانی از درمان سگ های مبتلا به ورم مفاصل، فلج های بدون ضایعه غیر قابل برگشت و کمردرد به دست آورد.

دکتر میلین در درمان سگ های مبتلا به اختلالات مختلف از جمله استوماتیت، آلبومینوری، اگزما، استفراغ و بی اشتهایی نتایج قابل توجهی کسب کرد.

دامپزشکانی چون لایورت و منه نتایج درمان خود را در درمان تب برفکی نشخوارکنندگان و نازایی گاو منتشر نمودند.


امروزه گزارشات و مقالات متعددی در زمینه طب سوزنی دامپزشکی در سراسر دنیا به چاپ می رسد. از مهمترین کشور هایی که در این زمینه فعالیت دارند می توان به فرانسه، بلژیک، تایوان، اتریش، چین و امریکا اشاره کرد.

به منظور درمان باید به نکاتی مانند نوع حیوان، سن حیوان، نوع سوزن، جنس سوزن، ناحیه بدن، تعداد جلسات سوزن درمانی، زاویه فروکردن سوزن، مدت زمان ماندن سوزن، میزان فروکردن سوزن و نحوه بیرون کشیدن سوزن ها توجه نمود.


علایم موفقیت درمان 

وقتی سوزن در عمق صحیح قرار داده می شود در نقطه درد، تورم، قرمزی، گرمی، بی حسی، کرختی، سنگینی و انتقال حس خاص به بالا و پایین کانال مربوطه احساس می شود. اگر این حالات ایجاد نشوند طب سوزنی اثری نخواهد داشت.
در اسب واکنش هایی مثل به داخل کشیده شدن تهیگاه، بلند کردن دم، شل شدن عضله و ادرار کردن نشانه مطلوب برای یک نتیجه موفق می باشد.


عوارض

در کل عوارض نادری دارد. از جمله عوارض گزارش شده :

1- گیر کردن سوزن به علت اسپاسم موضعی
2- خم شدن یا شکستن سوزن
3- صدمه به اعضای داخلی به خصوص ریه
4- درد، در مواقعی که سوزن کند شده باشد یا تکنیک استفاده صحیح نباشد و یا بیمار در حین فروکردن سوزن ها حرکت کند، ایجاد می شود.


موارد عدم استفاده از طب سوزنی در حیوانات

1- بلافاصله پس از خوردن غذا و نیز گرسنگی
2- اگر دام کار سنکین انجام داده باشد
3- پس از جفت گیری
4- در زمان آبستنی به ویژه نقاطی که در زیر ناحیه نافی قرار دارند
5- روی خط درزی سر هر نوزاد (به خصوص توله سگ شی هوا هوا)
6- به دنبال مصرف داروهایی چون آتروپین، مخدرها و کورتیکو استروئیدها
7- تب
8- کاشکسی
9- آنمی شدید
10-آریتمی حاد قلبی و طبیعی نبودن ریتم تنفس
11-وحشت و خشم
12-پس از شنا و حمام
13-در توله سگ، گوساله و کره اسب زیرا در آن ها هیپوفیز به قدر کافی رشد نکرده است.

 

 

Ching Ming

 موقعیت: در زوائد داخلی پلک

نحوه سوزن زنی: مستقیم، 0.5 تا 0.2 سانتی متر عمق

کاربرد: ورم ملتهمه چشم، التهاب قرنیه و توسعه غشاء پلک سوم

  

Ta Chui

 موقعیت: بین زوائد شوکی T1-C7

نحوه سوزن زنی: مستقیم، 1-0.5 سانتی متر عمق

کاربرد: تب، نورالژیا، پیچش شانه و اندام حرکتی قدامی و صرع

 

 Ling Tai

 موقعیت: بین زوائد شوکی T6-T7

نحوه سوزن زنی: مایل، 1-1.5 سانتی متر عمق

کاربرد: هپاتیت

 

 Chung Su

 موقعیت: بین زوائد شوکی T10-T11

نحوه سوزن زنی: مستقیم، 1-0.5 سانتی متر عمق

کاربرد: گاستریت و عدم اشتها

 

 Yang Kuan

 موقعیت: بین زوائد شوکی L4-L5

نحوه سوزن زنی: مستقیم، 1-0.5 سانتی متر عمق

کاربرد: آندومتریت، متریت، التهاب تخمدان، کیست های تخمدانی، آتروفی تخمدان، افزایش طول چرخه استروس، رماتیسم و پیچش مفاصل کمر

 

منبع:

خیری خامنه، مهرداد(1380)، طب سوزنی در دامپزشکی، انتشارات نوربخش

 به نقل از:

ماهنامه نسخه حیوانات، سال سوم، شماره 11

فریدون؛ نخستین پزشک و دامپزشک

 

نام فریدون به صورت تریته در اوستا دیده می شود. خاندان فریدون (اثویه) همه رمه های گاو داشتند و به شغل گاوداری مشغول بودند. 

بنابر مندرجات اوستا؛ فریدون که با عنوان <تریته> از او یاد شده اولین طبیب به حساب می آید. در ایران قدیم پزشک و دامپزشک یکی بوده اند. پسر او هم اولین پزشک و دامپزشک است. 

شاید کلمه درمان انگلیسی از نام تریته (فریدون) منشا گرفته باشد، فریدون نماینده تمام عیار پزشکی و دامپزشکی است و هم اوست که کشنده روح خبیث است. 

حمزه اصفهانی در سنی الملوک الا رض می گوید فریدون از گیاهان داروهایی برای معالجه بیماری های جانوران ساخت و همچنین ذکر شده که او اولین کسی است که خر را با اسب جفت کرد و استر به وجود آورد که نیروی خر و تندری اسب را دارد. 

در اوستا به دفعات فریدون اهل ورنه ذکر شده است. پورداود با تبعیت از بیشتر متشرقین ورنه را در گیلا ن می داند. در تفسیر پهلوی اوستا، ورنه را پدشخوارگر محسوب کرده اند که در ناحیه جنوب غربی دریای خزر واقع شده است. 

دکتر حسن تاج بخش
چهره ماندگار و مولف کتاب تاریخ دامپزشکی و پزشکی ایران 
روزنامه اعتماد ملی
به نقل از سایت تخصصی علوم دامی

دامپزشکی پیش از تاریخ

 

انسان دوره غار نشینی نیز به نوعی دامپزشکی انجام می داده است . از تصاویر کنده کاری شده بر روی دیوارهای برخی از غارها چنین بر می آید که در مهمانی های اسرار  آمیز غارها ، موبدان و جادوگران به سلامت حیوانات  توجه کرده و اعمالی انجام می دادند . اینان نخستین پزشکان و دامپزشکان بودند . بدین ترتیب نوعی طب و دامپزشکی  مذهبی ابداع شد که طی قرون و اعصار ادامه یافت . چراغ علم نخستین بار در عصر نو سنگی ، حدود 10000 سال پیش در خاورمیانه افروخته شد ، جانوران را اهلی کرده و در  مورد فیزیولوژی و زندگی آنان تجربیاتی کسب کردند .

چوپانان بیابان گرد نیز باید اولین دامپزشکان و شاید پزشکان باشند . الزاماً از شکسته بندی و جا انداختن استخوان ها که برای گوسفندان و گاوان پیش می آمد اطلاع حاصل کردند و با داروهای گیاهی نیز آشنا شدند . اینان علاوه به درمان جراحت ها و شکسته بندی و جا انداختن و دررفتگی مچ پا از برخی بیماری های دیگر نیز بالاجبار اطلاع کسب کردند .

 اولین دخالت های بهداشتی بشر باید برای کمک گاو در موقع زایمان باشد . بشر اولیه در ایران همانند سایر نقاط جهان وقتی به دامداری و کشاورزی پرداخت ، چون اعتقاد داشت علت بیماری ها نوعی جنون و اختلالات مغزی ناشی از رسوخ دیو در مغز بیماران است و بیماری ها ناشی از ارواح خبیثه هستند . برای دور کردن ارواح خبیثه به مُثُل اعلای حیوانی توسل می جست که بیماری را از حیوانات دفع نماید .

 از بررسی تاریخی علم پزشکی و دامپزشکی پیش از تاریخ چنین بر می آید که پزشکی و دامپزشکی پیش از تاریخ عمدتاً با هم نشأت گرفته و با هم به پیش می رفت و چنانکه در بحث های مربوط به ایرانیان توسط یک فرد انجام می گرفت .

دامپزشکی و بهداشت عمومی جامعه

 

شایان توجه است که اهمیت بهداشت فرآورده های خام دامی و نقش آن در اشاعه بیماری های مشترک بین انسان و دام به اندازه ای مهم است که قانون گذار در موارد متعدد بدان توجه و عنایت ویژه داشته که به موارد مختصری از آن اشاره می شود:

ماده 4 قانون سازمان دامپزشکی کشور: کلیه صاحبان و مسئولان نگهداری دام و کارگاه ها و کارخانه ها و مراکز تهیه و آماده کردن فرآورده های خام دامی اعم از اشخاص و مؤسسات و شرکت های خصوصی و یا دولتی یا وابسته به دولت و یا هرنوع شرکت و سازمانی که به نحوی از انحاء به پرورش یا نگهداری دام و تهیه و آماده کردن فرآورده های خام دامی اشتغال دارند، مؤظف به اجرای دستورهای بهداشتی و قرنطینه ای سازمان دامپزشکی کشور می باشد.

علاوه بر آن در قوانین دیگری از جمله ماده 688 قانون مجازات اسلامی هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی شناخته شود را ممنوع کرده و برای مرتکبین آن مجازات درنظر گرفته است.

نقش فراموش شده دامپزشکان در سلامت شهری

 

در ابتدا لازم است بدانیم رشته دامپزشکی در کشورمان سه مقطع اصلی دانشگاهی دارد. عده‌ای از دانشجویان با طی دوره دو ساله در مقطع کاردانی دامپزشکی ، برخی با گذراندن دوره چهار ساله در مقطع کارشناسی علوم آزمایشگاهی دانش‌‎آموخته می‌شوند و بعضی هم پس از شش سال تحصیل به درجه دکتری دامپزشکی نائل می‌آیند. بدیهی است دکتر دامپزشک مسئولیت اصلی تیم پیشگیری ، درمان و نظارت بهداشتی را به عهده دارد و بقیه با عنوان (سایر رده‌های دامپزشکی) اعم از کاردان و تکنسین و غیره زیر نظر وی به فعالیت می‌پردازند. هرگونه فعالیت درمانی و واکسیناسیون هم مستلزم اخذ پروانه از سازمان دامپزشکی کشور بعنوان ناظر عالی و حاکمیتی است و البته روند اجرایی صدور پروانه نیز اخیراً به سازمان نظام دامپزشکی بعنوان ناظر صنفی این حرفه سپرده شده است.
آنچه معمولاً پس از شنیدن عبارت دامپزشک به ذهن متبادر می‌شود وظیفه درمان بیماریهای حیوانات است که گرچه وظیفه‌ای بسیار ارزشمند ، اخلاقی و مهم است اما وظایف بسیار مهم دیگری هم به عهده دامپزشک گذاشته شده که آشنایی با این وظایف نقش دامپزشکان در تأمین سلامت شهرنشینان را بیشتر نمایان می‌سازد.